चलचित्र अवार्डको खेती

चलचित्र क्षेत्रकाे विकासभन्दा पनि आफ्नो गलत स्वार्थ पूरा गर्न आयोजित अधिकांश चलचित्र अवार्डहरूले सम्मान र पुरस्कारका नाममा प्रदूषण फैलाइरहेका छन् ।
निष्पक्ष र विवादरहित चलचित्र अवार्ड वितरण गरिने दाबीसहित नयाँ अवार्ड कार्यक्रम नेम्पाको घोषणा, डी सिने अवार्डको मनोनयन सार्वजनिक र एनएफडीसी अवार्डको पुरस्कार वितरणसँगै नेपाली चलचित्र क्षेत्रमा यस वर्ष अवार्डको मौसम शुरू भइसकेको छ ।
दुई वर्षअघि मलाई पनि यस्तै एक चलचित्र महोत्सवको निर्णायक बन्ने मौका जुरेको थियो । तर, जिम्मेवारी बहन गर्नुअघि नै निर्णायकका तर्फबाट आयोजकलाई शर्त राखियो, निर्णायकले छानेकै प्रतिभालाई पुरस्कृत गर्ने । वास्तवमा यो कुनै शर्त थिएन तर अन्तिम समयमा आयोजकले दबाब दिन्छन् भन्ने हामीले सुनेका थियौं ।
आयोजकलाई नतिजा बुझाइसकेपछि अवार्ड घोषणा हुने बिहान आयोजकमध्येका एक हर्ताकर्ताले सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीको अवार्ड निर्णायकले छानेकाभन्दा फरक व्यक्तिलाई दिन आग्रह गरे । उनको अनुरोध थियो– जसलाई तपाईंहरूले छान्नुभयो, उनी अहिले विदेश पलायन भइसकिन् । हामीले सिफारिश गरेकी अभिनेत्रीको यो क्षेत्रमा लामो समयदेखिको योगदान छ, उनलाई दिंदा हौसला पनि हुन्छ ।
पहिल्यै शर्तमा मञ्जुरी जनाइसकेका आयोजकहरूको यस्तो आग्रह मेरा लागि अनपेक्षित र अस्वाभाविक थियो । तर, बहुमत निर्णायक आयोजककै पक्षमा उभिए पछि केही जोर चलेन । आयोजकले भनेकै अभिनेत्री सर्वोत्कृष्ट घोषित भइन् ।

मेरा लागि यो नौलो अनुभूति थियो । थाहा भयो, यस्ता अवार्ड कार्यक्रमहरू विभिन्न संगठनका स्वार्थ अनुरूप हुने रहेछ । व्यापक चलखेल हुने रहेछ । यस्तो चलखेलमा नेपाल चलचित्र विकास बोर्डले आयोजना गर्ने राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कारसमेत अछुतो छैन ।
जुन राजनीतिक पार्टीको सिफारिशमा जो व्यक्ति बोर्डको अध्यक्ष भएर आउँछ, पुरस्कृत हुनेमा तिनै पार्टीसँग नजिक चलचित्रकर्मी वा नजिकका चाटुकारहरूले पाउने कुरा सुन्दै र भोग्दै नै आएका छौं । हुँदाहुँदा सञ्चारमन्त्रीको ठाडो आदेशमा फलाना अभिनेत्रीले राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार पाएको हल्ला पनि चल्यो ।
निजी संस्थाहरूले गर्ने अवार्ड कार्यक्रमको आफ्नै उपयोगिता, बजार अर्थतन्त्र होला, तर राष्ट्रले गर्ने अवार्डमा त यस्तो नभए हुन्थ्यो । जसबाट विजेता र निर्णायकले समेत गर्वको अनुभूति गर्न सकुन् ।
बेथिति अर्को पनि छ । यस पटकको डी सिने अवार्डको लागि उत्कृष्ट अभिनेता विधामा फारम भरेर पठाएका कलाकारको नाम मनोनयन भएर आउ“दा उत्कृष्ट पाँच बाल कलाकारमा पारिएछ । बाल कलाकार मुख्य अभिनेता हुन सक्दैन भन्ने गलत बुझाइका कारण यस्तो भएको हो वा अरू केही, यो त समयले नै बताउला ।
रोचक कुरा त के देखिन्छ भने, उस्तै धारका महोत्सवहरूमध्ये एउटामा पुरस्कार कुम्ल्याएका चलचित्र र कलाकार अर्कोमा मनोनयनमै पनि पर्दैनन् । ‘एउटामा अवार्ड, अर्कोमा पत्तासाफ’ कान्तिपुर मा केहीअघि यही शीर्षकमा समाचार नै छापिएको थियो ।
यस्तो कसरी हुन्छ ? स्वार्थ र चलखेलका कुरा त माथि गरिसकियो । तर, यसका लागि आयोजकलाई मात्र दोष दिएर पुग्दैन, निर्णायकमा पनि खोट देखिन्छ । विभिन्न खालका लोभ र दबाबबाहेक निर्णायककै कार्यक्षमताका कमजोरीका कारण पनि एउटाले पाउनुपर्ने अवार्ड अन्तै पुग्छ ।
दक्ष निर्णायकको खाँचो
प्रायः निर्णायक सदस्यहरूमा चलचित्र निर्देशक, कलाकार, छायांकन, सम्पादन र ध्वनि आदिबाट एकजना, चलचित्र पत्रकार वा समीक्षकबाट एकजना र कहिलेकाहीं गीतसंगीत तथा साहित्य क्षेत्रबाट एकजना राख्ने चलन छ । मानिलिऊँ, चलचित्र बनाउन निर्देशकले आफ्नो विधाको काम मात्र जाने पुग्ला । छायांकन, सम्पादन, कलाकारितालगायत अन्य सबै विधामा यही लागू होला । तर, निर्णायकले चाहिं सही निर्णय दिन यी सबै विधामा उत्तिकै ज्ञान र दक्खल राखेको (समग्रमा चलचित्रको भाषा राम्ररी बुझेको) हुनुपर्छ । सँगसँगै निर्णायक मण्डलीका सदस्यहरूको पारिवारिक, सामाजिकलगायत अध्ययन, योग्यता, अनुभव, दक्षता आदिले पनि उत्कृष्ट छनोटमा भूमिका खेलेको त हुन्छ नै ।